Historia honorowego krwiodawstwa

Początki krwiodawstwa i krwiolecznictwa w Polsce sięgają lat trzydziestych ubiegłego wieku i są ściśle związane z Polskim Czerwony Krzyżem, bowiem to Polski Czerwony Krzyż powołał pierwsze ośrodki krwiodawstwa w naszym kraju – w 1935 r. w Warszawie – „Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi przy Szpitalu Głównym PCK”, z „Ośrodkiem Krwiodawców Zawodowych i Ośrodkiem Dawców Honorowych”.

Rok później, czyli w 1936 r. powstał w Łodzi „Ośrodek Przetaczania Krwi”, który działał przy Centralnej Stacji Wypadkowej PCK.

Po II wojnie światowej, do końca 1950 roku krwiodawstwo i krwiolecznictwo było prowadzone przez Polski Czerwony Krzyż. PCK zajął się odbudową placówek ochrony zdrowia, w tym także pracujących na ich potrzeby stacji krwiodawstwa. Pierwsza z nich utworzona została w marcu 1945 r. w Łodzi. Stowarzyszenie korzystając z bogatych doświadczeń, a także pomocy międzynarodowej, innych Stowarzyszeń Krajowych Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, zorganizowało 11 w pełni wyposażonych placówek poboru krwi.

Zostały one przejęte przez państwo w całości (budynki, sprzęt, kadra) i od stycznia 1951 r. Polski Czerwony Krzyż z roli wiodącej w dziedzinie krwiodawstwa i krwiolecznictwa został zepchnięty do roli organizacji propagującej krwiodawstwo i pozyskującej dawców krwi.

Stworzenie dwóch oddzielnych ośrodków – jednego odpowiedzialnego za pobór krwi (państwowa służba krwi) i drugiego odpowiedzialnego za pozyskanie jak największej liczby dawców honorowych (PCK – niezależna organizacja charytatywna) wymagało ścisłej współpracy obu, co nie było z pewnością łatwe zważywszy na ich zdecydowaną odmienność organizacyjną i ideologiczną.

W latach powojennych wzrastało znaczenie krwi w lecznictwie, co spowodowało problemy ze zdobyciem przez placówki lecznictwa potrzebnej ilości tego bezcennego leku. Dotychczas pobierana ilość krwi, za które dawcy otrzymywali zapłatę okazała się być niewystarczająca do zaspokojenia nawet bieżących potrzeb zakładów leczniczych. Bardzo trudne było przekonanie ludzi, że oddanie pewnej, niewielkiej ilości własnej krwi chorym, którzy jej potrzebują, w żadnym wypadku nie szkodzi zdrowiu własnemu.

Równocześnie od 1957 roku rozpoczęto propagowanie krwiodawstwa rodzinnego, tj. bezinteresownego oddania krwi przez członka rodziny chorego, który otrzymał krew w czasie pobytu w szpitalu.

Spontaniczny ruch honorowego krwiodawstwa powstał w roku 1956, gdy została zorganizowana akcja oddawania krwi dla rannych w Powstaniu węgierskim, wówczas na apel Polskiego Czerwonego Krzyża odpowiedziało ponad 11 tys. Honorowych Dawców Krwi.

Jednak to rok 1958 traktowany jest jako oficjalny początek honorowego krwiodawstwa w Polsce, głównie ze względu na niechęć ówczesnej władzy do przyjęcia spontanicznego ruchu społecznego, będącego aktem solidarności wobec niepodległościowego zrywu Węgrów.

 Od 1958 r. zaprzestano płatnego pobierania krwi, z wyjątkiem dawców specjalnych. W 1958 roku pozyskano 2,5% krwi od honorowych krwiodawców, aby w 1992 roku dojść do 99%.

Krwiodawcy początkowo zrzeszali się w Kołach PCK, zaś od 1979 r. w Klubach Honorowych Dawców Krwi PCK, które tworzone były w zakładach pracy, szczególnie w tych zagrożonych wypadkami, szkołach pomaturalnych, wyższych uczelniach, przy oddziałach PCK. Ich liczba regularnie rosła od 26 zrzeszających 800 dawców w roku 1960 do 4.415 liczących 353.724 członków w 1986 r.

W związku z dynamicznym rozwojem ilości klubów HDK PCK, w latach 80-tych ubiegłego wieku ustanowiono rady honorowego krwiodawstwa PCK, rejonowe, okręgowe i Krajową Radę Honorowego Krwiodawstwa PCK, która zastąpiła dotychczasową Komisję ds. krwiodawstwa.

Przyszłość honorowego krwiodawstwa w Polskim Czerwonym Krzyżu w sytuacji gdy państwowa służba krwi posiada środki na promowanie idei bezinteresownego oddawania krwi, polegać będzie na społecznym wspieraniu organizowania akcji oddawania krwi